Πέμπτη 29 Αυγούστου 2019

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΗΣ ΜΕΣΣΑΠΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ


Ευβοϊκή Γνώμη, Παρασκευή 2 Αυγούστου 2019:

ΟΙ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΑΡΣΑΚΗ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΑΙΣΘΗΣΗ

«ΒΑΦΤΙΣΤΗΚΑΝ ΜΕΣΣΑΠΙΟΙ ΕΝΤΕΛΩΣ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ»

Σοκ προκαλούν οι αποκαλύψεις του φιλόλογου και συγγραφέα Δημήτρη Μπαρσάκη σχετικά με το όνομα Μεσσαπία της περιοχής γύρω από τα Ψαχνά. Μετά από 15ετή έρευνα, ο κ. Μπαρσάκης αποκαλύπτει ότι εντελώς αυθαίρετα ονομάστηκε «Μεσσαπία» η περιοχή και «Μεσσάπιος» ο ποταμός. Μιλάει ξεκάθαρα για ονοματολογική και ιστορική αυθαιρεσία σε δημοσιεύσεις του στη σελίδα του Facebook «Ιστορικά-Αρχαιολογικά-Ονοματολογικά της ευρύτερης περιοχής των Ψαχνών». Οι δημοσιεύσεις αυτές έχουν προκαλέσει αίσθηση στην περιοχή των Ψαχνών και ο Δημήτρης Μπαρσάκης μιλάει σήμερα στη «Γνώμη» για την ...αυθαίρετη Μεσσαπία.

«ΓΝΩΜΗ»: Πώς ξεκινήσατε την έρευνά σας και πού έχετε καταλήξει;

Δ. Μπαρσάκης: Η έρευνά μου αφορά στη φυλή των Μεσσαπίων και την ξεκίνησα, όπως καταλαβαίνετε, με αφορμή την υποτιθέμενη σχέση των Μεσσαπίων με την περιοχή της ιδιαίτερης πατρίδας μου. Ασχολούμαι για  περισσότερα από 15 χρόνια με το θέμα και υπολογίζω ότι σύντομα θα έχει ολοκληρωθεί η συγγραφή του βιβλίου μου με τίτλο «Στα ίχνη των Μεσσαπίων».
      Είναι γνωστό ότι οι Μεσσάπιοι κατοίκησαν στη Χερσόνησο του Σαλέντο της νοτιοανατολικής Ιταλίας από τις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.Χ. μέχρι τον 3ο αι. π.Χ., ενώ επί ελληνικού εδάφους μαρτυρείται από τον Θουκυδίδη η κατοίκηση ενός μικρού πληθυσμού Μεσσαπίων κατά τον 5ο αι. π.Χ.  στην Οζολίδα Λοκρίδα, δηλαδή στη σημερινή Φωκίδα και δη στα νότια της Άμφισσας.
      Στην πορεία της έρευνας, εντόπισα «ίχνη» των Μεσσαπίων και σε πολλές άλλες περιοχές της νότιας Βαλκανικής και της ελληνικής χερσονήσου έως και την Κρήτη. Αλλά τίποτε δεν τους συνδέει με την περιοχή των Ψαχνών και την Εύβοια γενικότερα. 

 Ο Δημήτρης Μπαρσάκης στα ερείπια αρχαίου τείχους, μερικά χιλιόμετρα νότια της Άμφισσας, όπου πιθανώς κατοίκησαν οι Μεσσάπιοι της Λοκρίδας κατά τον 5ο αι. π.Χ. 

«ΓΝΩΜΗ»: Τότε πώς εξηγείται η ύπαρξη των ονομάτων «Μεσσάπιοι», «Μεσσαπία» και «Μεσσάπιος» (ο ποταμός)  στην περιοχή των Ψαχνών;

Δ. Μπαρσάκης: Τα ονόματα αυτά δεν υπήρχαν κατά την αρχαιότητα στην περιοχή, αφού δεν μαρτυρούνται από κανένα αρχαίο ούτε και βυζαντινό συγγραφέα. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε το όνομα στην περιοχή μας μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους και συγκεκριμένα το 1835, όταν συστάθηκαν οι δήμοι της επικράτειας. Οι τότε δημότες του δήμου της περιοχής των Ψαχνών ονομάστηκαν «Μεσσαπείς», ενώ έδρα του δήμου ορίστηκε η Καστέλλα, που τη μετονόμασαν σε «Μεσσάπιον», αλλά μετά από ένα περίπου χρόνο η έδρα μεταφέρθηκε στα Ψαχνά και το «Μεσσάπιον» ξαναέγινε «Καστέλλα».   
      Το όνομα «Μεσσαπείς» δεν υπήρχε στην αρχαιότητα, είναι ιστορικά ανύπαρκτο αλλά επιπλέον και γραμματικά εσφαλμένο, αφού ο τότε δήμος λεγόταν «Δήμος Μεσσαπείων», ενώ το γραμματικά ορθό θα ήταν «Δήμος Μεσσαπέων», όπως δηλαδή λέμε «Χαλκιδείς» και «Δήμος Χαλκιδέων» στη γενική, όχι «Χαλκιδείων». Τέλος πάντων, κάποιοι το κατάλαβαν αργότερα και κατά τη δεύτερη περίοδο λειτουργίας του δήμου (1866-1912) το διόρθωσαν, κι έτσι οι «Μεσσαπείς» έγιναν τελικά «Μεσσάπιοι».

«ΓΝΩΜΗ»: Και  γιατί επέλεξαν να δώσουν τότε στον δήμο το συγκεκριμένο όνομα κι όχι κάποιο άλλο;

Δ. Μπαρσάκης: Στους δήμους του νεοσύστατου ελληνικού κράτους δόθηκαν κατά κανόνα αρχαία ονόματα (πόλεων, φυλών, ορέων, ποταμών, κλπ.), τα οποία ευνοήτως έπρεπε να έχουν σχέση με τη γεωγραφική περιοχή των δήμων. Η περιοχή των Ψαχνών δεν διέθετε κάποιο αρχαίο όνομα, αφού όπως έχουμε προαναφέρει, δεν υπάρχουν καθόλου μαρτυρίες. Το όνομα «Δίρφυς»  είναι βεβαίως αρχαίο, αλλά ανήκε στον γειτονικό Δήμο Διρφύων. Οπότε αναζητήθηκε ένα αρχαίο όνομα από άλλη, κοντινή κατά το δυνατόν περιοχή, εφόσον δεν θα το διεκδικούσε ο εκεί δήμος. Και το μόνο διαθέσιμο όνομα, όπως φαίνεται, ήταν του Μεσσάπιου Όρους, το οποίο υψώνεται στην απέναντι βοιωτική ακτή και σήμερα καλείται «Κτυπάς». Αφού λοιπόν το όρος λεγόταν «Μεσσάπιον", πλάστηκε από τούτο το ιστορικά ανυπόστατο εθνικό όνομα «Μεσσαπείς» και έτσι ο δήμος ονομάστηκε «Δήμος Μεσσαπείων».

«ΓΝΩΜΗ»: Υπάρχουν όμως και τα ονόματα «Μεσσαπία» της πεδιάδας και «Μεσσάπιος» του ποταμού. Είναι κι αυτά αυθαίρετα;

Δ. Μπαρσάκης: Ασφαλώς! Μαρτυρούνται από την αρχαιότητα σε κάποιες άλλες περιοχές, αλλά όχι στη δική μας. Είναι δηλαδή υπαρκτά, ιστορικά ονόματα, μόνο που δεν έχουν σχέση με την περιοχή των Ψαχνών. Εδώ έχουμε να κάνουμε με πλαστογράφηση, για την οποία είναι υπεύθυνος ο τοπικός ερευνητής Λ. Παπακωνσταντίνου με το βιβλίο του «Η Ευβοϊκή Μεσσαπία» , που δημοσίευσε το 1972.
      Ο ίδιος ο Παπακωνσταντίνου, πάντως, αναφέρει στο βιβλίο ότι δεν υπάρχει αρχαία μαρτυρία. Επί λέξει σημειώνει: «Επίσημη όμως γνώμη για το όνομα του ποταμού, για τη θέση του και ακόμα για την ύπαρξή του  δεν έχουμε από τους αρχαίους». Παρά ταύτα, ισχυρίζεται ότι από τον ποταμό Μεσσάπιο πήραν το όνομά τους η περιοχή Μεσσαπία, ο Δήμος Μεσσαπίων, οι κάτοικοι Μεσσάπιοι και το αντικρινό βουνό Μεσσάπιον της Βοιωτίας.
      Αυτά είναι πράγματι ανήκουστα! Κι όμως, οι κάτοικοι των Ψαχνών και της γύρω περιοχής πείσθηκαν ή έστω είχαν την ανάγκη να πεισθούν ότι το ποτάμι λέγεται «Μεσσάπιος» και η περιοχή «Μεσσαπία», επειδή έτσι αποφάνθηκε ο Παπακωνσταντίνου, με αποτέλεσμα να διαδοθούν γρήγορα τα πλαστογραφημένα ονόματα και να υιοθετηθουν εν λευκώ απ’ όλους. Αρκεί που ήταν αρχαία!

«ΓΝΩΜΗ»: Το ποτάμι πώς λεγόταν πριν το ονομάσει «Μεσσάπιο» ο Παπακωνσταντίνου;

Δ. Μπαρσάκης: Μέχρι τότε, όλοι σχεδόν το ήξεραν ως «Ρέμα», αλλά ειδικά οι παλαιότεροι κάτοικοι το έλεγαν «Βαϊλελέκα». Το όνομα «Βαϊλελέκας» υπάρχει από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και συνεχίζει να είναι το επίσημο όνομα του ποταμού, όπως βλέπουμε και στους χάρτες της Γεωγραφικής  Υπηρεσίας Στρατού, ασχέτως εάν έχει προστεθεί και το όνομα «Μεσάπιος» (ανορθόγραφα) σε ένα μικρό τμήμα του ποταμού κοντά στις εκβολές.

Στους χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού το ποτάμι των Ψαχνών διατηρεί το όνομα «Βαϊλελέκας».

«ΓΝΩΜΗ»: Αυτός ο τόπος δηλαδή δεν έχει ιστορία;

Δ. Μπαρσάκης: Α, όχι! Το γεγονός ότι το όνομα της περιοχής είναι πλαστό, δεν σημαίνει ότι ο τόπος δεν έχει ιστορικό παρελθόν και ταυτότητα. Το μεγάλο ζητούμενο, όμως, είναι η αποκατάσταση της αλήθειας, η διόρθωση του λάθους. Γιατί το όνομα «Μεσσαπία» είναι ένα ιστορικό όνομα και όπως ισχύει για κάθε ιστορικό όνομα, η σύνδεσή του με έναν τόπο με τον οποίο δεν μαρτυρείται ιστορική σχέση, δεν είναι απλώς παραπληροφόρηση αλλά διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας και κατ' ουσίαν συνιστά πλαστογράφηση της ιστορίας. Πλαστογράφηση συνειδητή ή όχι, δεν έχει διαφορά, ούτε επίσης έχει διαφορά αν πρόκειται για την τοπική ή την εθνική ιστορία. Το ιστορικό ψεύδος είναι καταδικαστέο απ' όπου κι αν προέρχεται, είτε από τα Σκόπια είτε κι από εμάς, σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο! Κι ας έχουμε πάντα στο νου μας την προτροπή του Διονύσιου Σολωμού: «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι Αληθές". Έτσι μετριέται ο αληθινός πατριωτισμός, με την αλήθεια μας!

«ΓΝΩΜΗ»: Πώς θα μπορούσε να αποκατασταθεί η αλήθεια;

Δ. Μπαρσάκης: Με τη γνώση, βεβαίως. Οι κάτοικοι του δήμου μας πρέπει να μάθουν την αλήθεια και εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τη «Γνώμη», που συμβάλλει σε τούτο. Πρέπει να ευαισθητοποιηθούν όλοι και να απαιτήσουν από τη δημοτική αρχή να δει με σοβαρότητα και υπευθυνότητα το μεγάλο αυτό ζήτημα. Γιατί ο τόπος μας σήμερα, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι, έχει πλαστή ταυτότητα και ζούμε μέσα σε ένα ιστορικό ψεύδος. Αυτό δεν μας τιμά καθόλου!
Και με την ευκαιρία που μου δίνετε, θα προαναγγείλω και μια άλλη σημαντική είδηση. Πρόκειται για την ανακάλυψη του ονόματος που είχε το ποτάμι πριν την τουρκοκρατία, του λησμονημένου ονόματος που έφερε και όλη σχεδόν η περιοχή του σημερινού Δήμου Διρφύων-Μεσσαπίων. Αλλά προς το παρόν δεν θα πω περισσότερα.