ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ "ΜΕΣΣΑΠΙΑ"

 Άποψη του κάμπου των Ψαχνών και στο βάθος το όρος Μεσσάπιον (σήμ. Κτυπάς) της Βοιωτίας.

Τόσο το όνομα "Μεσσαπία" (τοπωνύμιο/οικωνύμιο) όσο και τα "Μεσσάπιος" (υδρωνύμιο και εθνικό/εθνωνύμιο), "Μεσσάπιον" (ορωνύμιο), "Μεσσαπεύς" (παρώνυμο, ως επίθετο του Διός), "Μεσσαπέαι" (οικωνύμιο) και "Μεσσαπεεύς" (εθνικό), είναι όλα παρασύνθετα και παράγονται από το αρχικό σύνθετο όνομα "Μέσσαπος" (θεωνύμιο/ανθρωπωνύμιο).

Το όνομα "Μέσσαπος" έχει ως α' συνθετικό το επίθετο "μέσσος" και β' συνθετικό την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή ρίζα *ap-(2), η οποία σημαίνει ύδωρ/ποταμός[1]. 

Σημειωτέον ότι η *ap-(2), βάσει των νεότερων γλωσσολογικών δεδομένων, επί των οποίων θεμελιώθηκε η λεγόμενη "Λαρυγγική Θεωρία" της Ινδοευρωπαϊκής, παριστάνεται πιστότερα ως *h₂ep-, ώστε να δηλώνεται και ο λαρυγγικός φθόγγος *h₂, στον οποίο οφείλεται η τροπή του [e] σε [a]: *h₂ep- >*αp-[2].

Συνεπώς, το όνομα "Μέσσαπος" πρέπει να σημαίνει τον εν τω μέσω ποταμό (πρβλ. μεσοπόταμος). Το δε τοπωνύμιο "Μεσσαπία", προσδιορίζει αφενός τον τόπο του Μεσσάπου και αφετέρου την κατά το μέσον διαρρεόμενη από (τον) ποταμό χώρα.

Με τα παραπάνω, ωστόσο, ουδεμία σχέση έχει η περιοχή των Ψαχνών, την οποία ο Λ. Παπακωνσταντίνου βάφτισε "Ευβοϊκή Μεσσαπία" ούτε και ο ποταμός της "Βαϊλελέκας" (κοινώς "Ρέμα"), τον οποίο ο ίδιος βάφτισε "Μεσσάπιο"[3]. Ούτε βεβαίως έχει σχέση με τους Μεσσαπίους και το όνομά τους ο δήμος της περιοχής, ο οποίος κατά την ίδρυσή του (1835) έλαβε αυθαιρέτως το όνομα "Δήμος Μεσσαπίου" (από ένα λάθος του Γεωργίου Αινιάνος, Νομάρχη Εύβοιας και ονοματοθέτη)[4], το οποίο μέσα σε λίγα χρόνια μετατράπηκε σε "Δήμος Μεσσαπέων" (εκ της γενικής του αυτοσχέδιου εθνικού "Μεσσαπείς")[5] και τούτο με τη σειρά του παραποιήθηκε σε "Δήμος Μεσσαπίων"[6].

____________________________________

[1]. Βλ. Georg Curtius, "Grundzüge der Griechischen Etymologie", Bd. 2, B.G. Teubner, Leipzig 1862, σ. 57˙ Hans Krahe, "Illyrisches", στο "Glotta", Bd. 20, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1932, σ. 188˙ Paul Kretschmer, "Die Vorgriechischen Sprach- und Volksschichten", στο "Glotta", Bd. 30, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1943, σ. 162˙ Julius Pokorny, "Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch", Bd. 1, A. Francke, Bern 1959, σ. 51-52.

[2]. Βλ.J.P. Malory & D.Q. Adams, "The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World", Oxford University Press, New York, σ. 125-126˙ Karlos Quiles, "A Grammar of Modern Indo-European", Indo-European Language Association, European Union, 2007, σ. 318-328.

[3]. Βλ. Λεωνίδας Παπακωνσταντίνου, "Η Ευβοϊκή Μεσσαπία. Χώρος, κάτοικοι, αγώνες, πολιτισμός", χ.ε., Αθήνα 1972, σ. 29.

[4]. Β.Δ. 12ης/24ης Νοεμβρίου 1835 (Γ.Α.Κ., Οθωνικόν Αρχείον, Υπουργείον Εσωτερικών, Φ. 109, αρ. εγγρ. 095).

[5]. Φ.Ε.Κ. 2Α, 16/28 Ιανουαρίου 1837, σ. 7-8. Από τυπογραφική αβλεψία, η γενική "Μεσσαπέων" έχει τυπωθεί ως "Μεσσαωνέων" στην Ε.τ.Κ. Το παρόραμα εξηγείται, εάν λάβουμε υπόψη μας ότι το γράμμα "π" των χειρογράφων της εποχής είχε συνήθως τη μορφή ενός ωμέγα με οριζόντια κεραία από πάνω, συχνά μετατοπισμένη και κεκλιμένη προς τα δεξιά, και φαίνεται ότι ο τυπογράφος, έχοντας και άγνοια του ονόματος, διάβασε το "-π-" ("Μεσσα-π-έων") ως "-ων-" ("Μεσσα-ων-έων").

[6]. Φ.Ε.Κ. 5Α, 8/20 Μαρτίου 1841, σ. 37.