Στο Ληψό του 19ου αιώνα
Ο συγγραφέας Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, παιδί ακόμη, πρωτοεπισκέφτηκε το Ληψό -έτσι ήταν γνωστή η Αιδηψός κατά την Τουρκοκρατία- στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, για να γράψει αργότερα στο βιβλίο του "Με του βοριά τα κύματα": "Μια σκάλα ξύλινη έξω εχρησίμευεν εις αποβάθρα... Παραπάνω ακόμη, εις το κέντρον του αναβράζοντος επιπέδου, εγαλάνιζεν ένα τετράγωνον οικοδόμημα, πέτρινον και χθαμαλόν ως περιτοίχισμα ασκητηρίου, με μικρά σπιτάκια κατά σειράν και με καλύβας ποιμενικάς εκ βρύων πλατανοκλάδων".
Ύστερα από μερικές δεκαετίες, στις αρχές του 20ου αιώνα, που ο Σκιαθίτης συγγραφέας ξαναεπισκέφθηκε την Αιδηψό, εντυπωσιάστηκε από τη μεταμόρφωσή της:
"Η πρόοδος και ο πολιτισμός έχουν μεταβάλει τώρα την κατηφή εκείνην έκτασιν εις μίαν δροσεροτάτην και εύμορφον κωμόπολιν, ευτυχών ενοίκων του θέρους... Τα πέτρινα και πλατανοσκεπή εκείνα καλυβάκια αντικατέστησαν ήδη λαμπρά οικοδομήματα. Μέγαρα ξενοδοχείων πολυώροφα και πολυμερή, και άλλαι οικοδομαί νεώταται, προς ενοικίασιν, με εξώστας και ταράτσας και αυλάς, διηρημέναι εις δωμάτια ευάερα και ευπρεπή...".
Το ξενοδοχείο "Αι θέρμαι του Σύλλα" σε φωτογραφία του 1900 περίπου, όταν στην παραλία των Λουτρών δεν υπήρχε ακόμη κανένα άλλο κτήριο.
"Αι θέρμαι του Σύλλα": Το λαμπρότερο στολίδι των Λουτρών
Το παλαιότερο και μεγαλοπρεπέστερο ξενοδοχείο, χτισμένο στα 1898, είναι το ονομαζόμενο "Αι θέρμαι του Σύλλα", που δεσπόζει στο δυτικό συνοικισμό της λουτρόπολης. Και σημείωνε στις αρχές του 20ου αιώνα ο Μωραϊτίδης:"Θεμελιωτής και οικιστής του ωραίου αυτού συνοικισμού υπήρξε το μέγα και λαμπρόν οικοδόμημα του Τομπάζη, εν ω εγκαθιδρύθη και το ονομαστόν ξενοδοχείον "Αι θέρμαι του Σύλλα" με όλας τας αναπαύσεις και την ευρυχωρίαν, με αποβάθραν ιδίαν, όπου τας νύκτας του θέρους, υπό το άπλετον φως των λαμπτήρων και των φανών, συγκεντρούται όλος ο ευμαρώς απολαμβάνων των λουτρών του κόσμος του έξω ελληνισμού".
Μετά από 110 και πλέον χρόνια, το ξενοδοχείο αυτό παραμένει το λαμπρότερο στολίδι των Λουτρών. Μόνο για μια πενταετία είχε τεθεί εκτός λειτουργίας (πριν από περίπου 25 χρόνια), όταν πουλήθηκε από την οικογένεια Κόρκα στους Αναστασόπουλο και Καράτζιο. Οι νέοι ιδιοκτήτες προχώρησαν σε ριζική ανακαίνιση του κτηρίου, προσθέτοντας και νέες πτέρυγες, έτσι που σήμερα οι "Θέρμαι Σύλλα" είναι ένα πολυτελέστατο ξενοδοχείο 5 αστέρων και ένα από τα τρία καλύτερα εξειδικευμένα κέντρα λουτροθεραπείας στην Ελλάδα.
Με τη Μυρτώ και τη Νεφέλη, θαυμάσαμε την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του κτηρίου, αλλά κρυφοκοιτάξαμε και την πολυτέλεια της αίθουσας υποδοχής, ίσως και λίγο αδιάκριτα, μέχρι που οι δύο ευγενέστατοι θυρωροί μας "προέτρεψαν" να απομακρυνθούμε...
"Ηράκλειον": Η κορωνίδα της βραχώδους ακτής
Το αμέσως παλαιότερο (μετά το "Θέρμαι Σύλλα") ξενοδοχείο είναι το "Ηράκλειον", χτισμένο στα 1901 από την οικογένεια Μάλλιου, στην οποία ανήκε και το γνωστό "Κόκκινο Σπίτι" της Χαλκίδας. Ο Μωραϊτίδης το περιέγραφε τότε ως εξής: "Μέγα νεόκτιστον ξενοδοχείον, επί των αποτόμων πετρών της παραλίας εσφηνωμένον, με πάμπολλα δωμάτια και ωραίας ταράτσας, και άλλους κύκλω περιπάτους ανθοφόρους και δροσερούς, κάτωθεν των οποίων θραύονται τα κύματα με βόμβον τρικυμίας...".
Εδώ και σχεδόν 15 χρόνια, το "Ηράκλειον" έχει κλείσει, αλλά υπάρχει η προοπτική ανακαίνισης και επαναλειτουργίας του, όπως με πληροφόρησε η κα Τασία Μάλλιου, συνιδιοκτήτρια του ξενοδοχείου μαζί με τον αδελφό της. Στη σύντομη κουβέντα μας, αναφέρθηκε η κα Μάλλιου και στις μέρες της παλιάς δόξας του ξενοδοχείου, τότε που πολλές μεγάλες προσωπικότητες διέμεναν συχνά εκεί, όπως για παράδειγμα ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, που αγαπούσε ιδιαίτερα να κάθεται να γράφει στο κιόσκι του κήπου, απολαμβάνοντας την υπέροχη θέα προς τη δύση.
Η Μυρτώ και η Νεφέλη, διασχίζοντας τη μεγαλοπρεπή σάλα, πέρασαν στην πίσω πλευρά του ξενοδοχείου, για έναν περίπατο στον πανέμορφο κήπο, με το βλέμμα πλημμυρισμένο ανταύγειες από το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα των Λουτρών.
Το ξενοδοχείο "Στάδιον" μπροστά και πίσω του ψηλότερα το "Ηράκλειον", γύρω στα 1920.
Ο Κωστής Παλαμάς στο ξενοδοχείο "Ηράκλειον", το 1926.
"Στάδιον": Ένας αιώνας αδιάκοπης λειτουργίας
"Κάτω εις τους βράχους της ακτής", όπως σημείωνε ο Μωραϊτίδης, λίγα χρόνια μετά από το "Ηράκλειον" και σε πολύ μικρή απόσταση από αυτό, χτίστηκε το "Στάδιον", ένα ακόμη λαμπρό και γεμάτο μνήμες ξενοδοχείο των Λουτρών. Το λευκοντυμένο "Στάδιον", μικρότερο σε μέγεθος από τα δύο προηγούμενα και σχετικά λιτό ως κτήριο, βρίσκεται καναδυό δεκάδες μέτρα ψηλότερα από τη θάλασσα στο άκρο της βραχώδους ακτής και, από την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, λειτουργεί ανελλιπώς έως σήμερα. Όπως και από το "Ηράκλειον", η θέα είναι το ίδιο υπέροχη προς τη δύση, την παραλία των Λουτρών και τον Ευβοϊκό.Όσο η Μυρτώ ρέμβαζε στην ακροβραχιά, η Νεφέλη έπιασε κουβέντα με την κεφάτη μπουκαμβίλια πλάι στην είσοδο του ξενοδοχείου.
"Κασταλία": Από την αίγλη στη φθορά
Τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα ανεγέρθηκε χαμηλότερα στην ακτή, κάπου δύο εκατοντάδες μέτρα βορειοδυτικά από το "Ηράκλειον" και το "Στάδιον", το ξενοδοχείο "Κασταλία", το οποίο αργότερα λειτούργησε ως Κέντρο Λουτροθεραπείας Αναπήρων Πολέμου (Κ.Λ.Α.Π.). Πριν από περίπου 25 χρόνια, το Κ.Λ.Α.Π. μεταφέρθηκε στο ξενοδοχείο "Αι Πηγαί" και η "Κασταλία" τέθηκε από τότε εκτός λειτουργίας.Σήμερα, το τεράστιο αυτό κτήριο ανήκει στον Δήμο και είναι παραδομένο στην ανελέητη φθορά του χρόνου, παρουσιάζοντας εξωτερικά και εσωτερικά ένα θέαμα θλιβερό. Κρίμα... ψιθύρισε πικραμένη η Μυρτώ.
Η "Κασταλία" στη δεκαετία του '20.
"Υδροθεραπευτικό Κατάστημα": Το κομψοτέχνημα με την αρχαία πηγή
Δυτικότερα της "Κασταλίας" και αρκετά κοντά στο "Θέρμαι Σύλλα", είναι χτισμένο από τις αρχές του περασμένου αιώνα το "Υδροθεραπευτικό Κατάστημα του Δήμου" ή "Δημοτικό Κέντρο Λουτροθεραπείας", το οποίο μνημονεύει ο Μωραϊτίδης ως "ωραιότατον κτίριον, ημικυκλικόν, κείμενον άνωθεν του μεγάλου ξενοδοχείου Τομπάζη".Στο πράγματι πανέμορφο υδροθεραπευτήριο χρησιμοποιούνταν τα ιαματικά νερά μιας αρχαίας φυσικής πηγής, που της δόθηκε το όνομα "Πηγή της βασιλίσσης Όλγας". Η λειτουργία του "Καταστήματος", όμως, έχει διακοπεί εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες. Ωστόσο, παρά τα έντονα σημάδια της εγκατάλειψης, το οικοδόμημα διατηρεί ακόμη αρκετά στοιχεία από την παλαιά γοητεία του και, όπως πληροφορήθηκα, υπάρχει η πρόθεση από το Δήμο να συντηρηθεί και να αποκατασταθεί πλήρως, για να αξιοποιηθεί στο μέλλον ως μουσείο. Μακάρι, ευχήθηκε χαμογελώντας η Νεφέλη. Μα πότε άραγε; αναρωτήθηκε η Μυρτώ...
Το "Υδροθεραπευτικό Κατάστημα" σε φωτογραφία του 1910.
"Λουτρά του Σύλλα": Ένα πολύ ιδιαίτερο μνημείο της Ρωμαϊκής εποχής
Ανηφορίζοντας πίσω από το Κέντρο Λουτροθεραπείας και προχωρώντας λίγο πιο πάνω από το ναό των Αγίων Αναργύρων, φτάνουμε στη λεγόμενη "Σπηλιά του Σύλλα", που είναι το ίδιο γνωστή και ως "Λουτρά του Σύλλα". Αυτό το πολύ ιδιαίτερο μνημείο δεν θα μπορούσε βεβαίως να διαφύγει της προσοχής και του Μωραϊτίδη, ο οποίος έγραφε τότε:"Μέχρι σήμερον δε, σώζεται ακόμη αρχαίον θολωτόν οικοδόμημα, περί τον ναΐσκον των Αγίων Αναργύρων, λουτρά του Σύλλα καλούμενον, εν οίκημα αντρώδες, αποστρακωμένον διά των απολιθώσεων των άνωθεν καταρρεόντων μεταλλικών υδάτων, και ημίχωστον πλέον μέχρι των λιθίνων του τόξων...".
Στο χώρο αυτό λέγεται ότι έκανε τη λουτροθεραπεία του ο ισχυρός Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας, ο οποίος σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες έπασχε από αρθριτικά και βαρύ δερματικό νόσημα. Αλλά το σημαντικό αυτό μνημείο είναι σήμερα προκλητικά παραμελημένο κι ούτε καν ένας στοιχειώδης καθαρισμός από τα συσσωρευμένα χώματα δεν έχει γίνει στο εσωτερικό του, ώστε να αποκαλυφθούν τα κτιστά μέρη επί του φυσικού βράχου και τα λίθινα τόξα, που παραμένουν ημίχωστα, όπως ακριβώς τα περιέγραφε πριν 100 και πλέον χρόνια ο Μωραϊτίδης.
Η μοναδική "μέριμνα" φαίνεται πως έως τώρα ήταν η προσωρινή τοποθέτηση ενός κάγκελου στην πλευρά της εισόδου. Μα δεν υπάρχει ούτε μια ένδειξη για το χώρο, κάποια πινακίδα έστω, να οδηγεί τον επισκέπτη προς τα εκεί, αφού είναι μάλλον απίθανο να ανακαλύψεις τη Σπηλιά του Σύλλα κατά τύχη, λόγω της παράμερης θέσης που βρίσκεται.
Η Έλλη με τη φαντασία της αφέθηκε να ταξιδεύει στη μακρινή εποχή του Σύλλα και χάθηκε για μια στιγμή μέσα στους ατμούς των ιαματικών νερών της στερεμένης πια πηγής...
"Petit Palait": Το παλατάκι των γιασεμιών
Στην άλλη πλευρά της λουτρόπολης, στη μεγάλη της δυτική παραλία, ένα ακόμη ιστορικό ξενοδοχείο τραβάει αμέσως το βλέμμα του επισκέπτη. Πρόκειται για το "Hotel Petit Palait", ένα ξεχωριστού κάλλους κτήριο, που έχει πάψει από αρκετά χρόνια να λειτουργεί ως ξενοδοχείο, πλην όμως διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Έχει μετονομαστεί -άγνωστο από πότε- σε "Villa Hero" και σήμερα είναι ιδιοκτησία του γιατρού Πάνου Σταματόπουλου.Το έντονο άρωμα των γιασεμιών, που κυριολεκτικά τυλίγουν απ' όλες τις πλευρές το "Petit Palait", μεθούσε τη Μυρτώ και τη Νεφέλη καθώς σουρούπωνε...
Γλύκα της ψυχής και των αισθήσεων
Και το ταξίδι ατέλειωτο... Η "Αίγλη", η "Αύρα", η "Ιστιαία", κι άλλες ακόμη ζωντανές μνήμες, κτήρια περικαλλή ξενοδοχείων, αλλά και ιδιωτικών κατοικιών, όπως του "ευγενεστάτου ιατρού των Λουτρών κυρίου Παπανικολάου" (κατά την έκφραση του Μωραϊτίδη), δίνουν στην πόλη ένα μοναδικό χαρακτήρα, μέσα στη σαγηνευτική ατμόσφαιρα ενός σπάνιου πια ρομαντισμού. Μια γλύκα της ψυχής και των αισθήσεων, ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, δεν έχει διαφορά... 
______________________
Ευχαριστίες στον αιδηψιώτη φιλόλογο Θανάση Μάργαρη για τη βοήθειά του.
Δ.Μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου