HENRIK NORDBRANDT, Ο ΑΙΓΑΙΟΛΑΤΡΗΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΑΝΙΑ (Α' Μέρος)

Στην Anette M.

(Η φωτό από: www.greeninteger.com, με εικαστική προσαρμογή)

Όταν εργαζόμουν στο Γυμνάσιο Μαντουδίου (1996 - 1998), όπου εκδίδαμε το περιοδικό "Προσωπική Ευθύνη" [η έκδοσή του είχε αρχίσει με τα παιδιά του Γυμνασίου Λίμνης το 1992], σκέφτηκα να κάνουμε ένα αφιέρωμα στο Δανό ποιητή Χένρικ Νόρντμπραντ (Henrik Nordbrandt, 1945 - ), ο οποίος ήταν άγνωστος στη χώρα μας, παρόλο που η ποίησή του πλημμυρίζει από Ελλάδα και δη από Αιγαίο. Τον ονόμασα τότε "αιγαιολάτρη" στον τίτλο του αφιερώματος και βλέπω τώρα πως ο όρος - και ο πλήρης τίτλος - "παίζει" άνετα σε κάποιους δικτυακούς τόπους που, ως είθισται, αντιγράφουν τα έτοιμα, κόβοντας και ράβοντας γενικώς και... αυτοδικαίως!

Στον Henrik Nordbrandt επανέρχομαι με αφορμή την προγραμματισμένη παρουσίασή του στα πλαίσια του 37ου Φεστιβάλ Βιβλίου, η οποία θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2008 στο Ινστιτούτο της Δανίας (Χαιρεφώντος 14Α, Πλάκα).

Το αφιέρωμα στην ποίηση του Nordbrandt δημοσιεύθηκε στο 13ο τεύχος της "Προσωπικής Ευθύνης" (Μάιος 1998), όπου σημείωνα εισαγωγικά:
Απ' όσο γνωρίζουμε, το έργο του σύγχρονου Δανού ποιητή Henrik Nordbrandt (Χένρικ Νόρντμπραντ) δεν έχει ως τώρα ούτε αποσπασματικά μεταφραστεί στα ελληνικά, αν και πρόκειται για υψηλής ποιότητας ποίηση, γραμμένη κυρίως στην Ελλάδα και για την Ελλάδα, για τα νησιά, τη θάλασσα, τη ζωή της, την ψυχή της...
Από καλή τύχη, βρέθηκε στα χέρια μας η αμερικανική έκδοση επιλεγμένων ποιημάτων του με τίτλο «SELECTED POEMS» (Curbstone Press, Connecticut 1978) την οποία επιμελήθηκε ο Alexander Taylor που, με τη συνεργασία της Nadia Christensen και του ιδίου του ποιητή, μετέφρασε τα ποιήματα από τα δανέζικα στα αγγλικά.
Ετσι είχαμε την ιδέα να επιχειρήσουμε, μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας, τη μετάφραση μερικών ποιημάτων του από τα αγγλικά στα ελληνικά.

Με τη μετάφραση των ποιημάτων ασχολήθηκαν, σε προκαταρκτικό στάδιο, οι εξής μαθητές και μαθήτριες της τότε Β' τάξης του Γυμνασίου Μαντουδίου: Θύμιος Πάνου, Ματούλα Πολίτη, Ευγενία Σπαθαριώτη, Γεωργία Τριάντη, Μαρία Τριάντη, Ελένη Τσιλιχράνου, Γιάννης Τσιπτσής και Ελένη Θαλασσινού, ενώ από την πλευρά μου είχα την όλη ευθύνη της γλωσσικής επεξεργασίας και της διαμόρφωσης του έμμετρου λόγου.
Μεταφράσαμε, επίσης, τα πλέον ενδιαφέροντα σημεία από τον πρόλογο της αμερικανικής έκδοσης του βιβλίου Selected Poems, όπου μεταξύ άλλων επισημαίνονται με συντομία ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ποίησης του Nordbrandt:
Σε ηλικία 32 ετών, ο Henrik έχει ήδη κερδίσει μια εξέχουσα θέση στα δανέζικα γράμματα. Το πρώτο του βιβλίο εμφανίστηκε όταν ήταν είκοσι ενός και μέσα σε ένδεκα χρόνια από τότε εξέδωσε εννέα βιβλία. Σ' αυτό το διάστημα είχε τη μεγάλη τύχη να λαμβάνει κάποια μικρή χρηματική βοήθεια από τη δανέζικη κυβέρνηση κι έτσι έμενε στην Ελλάδα και την Τουρκία, όπου, με τη μεγαλύτερη αξία των χρημάτων, μπόρεσε να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο γράψιμο.
Είναι ένας θαυμαστής της ποίησης του Καβάφη, μιας από της πιο ισχυρές εξατομικευμένες φωνές της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, όπως και θαυμαστής του μυστικού Τούρκου ποιητή του Μεσαίωνα Yumus Emre, αλλά κανενός τους δεν είναι μιμητής, όσο κι αν χρησιμοποιεί τη δύναμη και των δυο - έναν ιδιωματικό, μυώδη λόγο έκφρασης, και ένα μείγμα του απτού και του μυστικού.
Στην ποίηση του Η. Nordbrandt ακούμε μια καθαρή και άμεση φωνή, η οποία συχνά προκαλεί ασυνήθιστες διαθέσεις και απρόσμενες ψυχικές κατευθύνσεις με μια ενέργεια που ανακαλεί μέσα μας τις μνήμες κάποιας απροσδιόριστης εμπειρίας.
Ο Henrik στην πραγματικότητα είναι ίσως ένας ερωτικός ποιητής. Μέσα από το έργο του νιώθεις τον έρωτά του για τόπους και ανθρώπους, για τις λέξεις, για τα βιώματα, ακόμα και για τις αντιξοότητες, για τη γη που καίει και τον μαθαίνει να χορεύει.
Alexander Taylor,Willimantic, Connecticut, 5 Ιανουαρίου 1978

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Ακολουθούν, με λίγες νεότερες διορθώσεις μου, οι μεταφράσεις των παρακάτω έξι ποιημάτων του Henrik Nordbrandt:
1. Ostrachon
2. The rose from Lesbos
3. Kastelorizon
4. A life
5. Aegean Sea
6. "Naxos", "Sappho", "Knossos"

(Φωτό: Spoken Word, www.23hq.com, με επεξεργασία)

.

Όστρακον
Ως μέσα μου κατάβαθα με φίλησες Ελλάδα
κι έν' αποτύπωμα απόμεινα ολάκερος
έν' αποτύπωμα χειλιών αρχαϊκών
στους λιοκαμένους σου πετρότοιχους.

Η πιο καθάρια σου εικόνα μες στα σκούρα μάτια
παιδιών που μεγαλώσανε στο διάβα του καιρού
απ' όταν τότε πρώτη μου φορά
την άλμη την πικρή σου γεύτηκα

και τη λαχτάρα για την ύπαρξή σου
που όλο θέριευε ακόρεστα
και όσο τη ρουφούσα πιο πολύ
όλο και βαθύτερα πνιγόμουν μέσα της.

Του ήλιου τούτο τ' άπονο παιχνίδι μέσα στους αφρούς:
τα βράχια που ζητούν να διαρρήξουν την καρδιά
καθώς ανοιγοκλείνει τρυφερή σα χάδι
ολόγυρα στις αιχμηρές τους τις μορφές.

.

(Φωτό: Spoken Word, www.23hq.com, με επεξεργασία)

.

Το ρόδο από τη Λέσβο
Από γυναίκα άγνωστη αυτό το ρόδο δέχτηκα
στο δρόμο μου για άγνωστη μικρούλα πόλη.
- Και τώρα που 'φτασα σ' αυτή την πόλη,
στις κλίνες της κοιμήθηκα,
στον ίσκιο των πλατάνων έπαιξα χαρτιά,
ήπια και μέθυσα στα ταβερνάκια της
και τη γυναίκα είδα πάλι να 'ρχεται
να φεύγει να ξανάρχεται.

Πού να τ' αφήσω πια δεν ξέρω.

Όπου κι αν βρέθηκα
πλανιέται τ' άρωμά του στον αέρα
κι όπου δεν βρέθηκα ποτέ μου
τα μαραμένα πέταλά του κείτονται
τσαλακωμένα μες στη σκόνη.

.

.

Καστελλόριζον
Από τη θάλασσα του περσινού καλοκαιριού
μόνο το αντιφέγγισμα του δειλινού δεν έσβησε,
από το αντιφέγγισμα τα βλέμματα μονάχα
κι από τα βλέμματα η προσμονή τους μόνο.

.

.

Μια ζωή
Ενα σπιρτάκι άναψες κι η φλόγα του σε τύφλωσε
τόσο που δεν μπορούσες να 'βρεις ό,τι έψαχνες
/στα σκοτεινά
προτού το σπίρτο μες στα δάχτυλά σου να καεί
κι από τον πόνο ό,τι έψαχνες να λησμονήσεις πια.

.
.

Αιγαίο
Αιγαίο, ήτανε τα κύματα σου
που μέσα στις θερμές καλοκαιριάτικες νυχτιές
με ανασήκωσαν ψηλά ως τ' αποκοιμισμένο πρόσωπό μου
μέχρι των αγαλμάτων την κατάρρευση
φιλιά εχέμυθα στο μέτωπο μου, ως τ' ακροδάχτυλά μου
που στη μνήμη τους εφέραν ξαφνικά
τα βλέφαρα των χηρεμένων γυναικών των ναυτικών
και των εικόνων των φθαρμένων τη χρυσομπογιά
ως και στις φλέβες μου που σπάζαν μέσα μου
σαν εύθραυστο λεπτόγυαλο σε τάφο
ρωμαϊκό στα βάθη της Ασίας.
Κι η άρμη μόνο μέσ' από σπηλιές υποθαλάσσιες
που έσκαψες στα όνειρά μου
κι από τα πλοία κάτω όπου βούλιαξα βαθιά
σαν πάσχιζα μ' εσέ να γίνω ένα
τον εαυτό μου με αξίωσες ν' αναγνωρίσω
άμα εκείνο μες στον ύπνο μου αντάμωσα το πρόσωπο
με τα μεγάλα μάτια τα ορθάνοιχτα,
με τα ρουθούνια διεσταλμένα και τη γενιάδα σαν το κύμα
που σ' άλλον πίστεψα θα έπρεπε ν' ανήκει.

.
"Νάξος", "Σαπφώ", "Κνωσός"
Η μια η μέρα η μονότονη
ακολουθεί την άλλη
το «Νάξος» απ' τη Νάξο
για Νάξο ταξιδεύει
της Λέσβου το «Σαπφώ»
για Λέσβο
και το «Κνωσός» του Ηρακλείου
για το Ηράκλειο
από τον Πειραιά τα τρία τους
και πίσω πάλι, κάθε μέρα.

Ω, του Αιγαίου θάλασσα γαλάζια!

Μου λείπουνε στη Νάξο
τα τριαντάφυλλα της Λέσβου
στη Λέσβο τα βουνά της Κρήτης
και πεθυμώ στην Κρήτη
την όποια σύγχυση
ανάμεσα στα τρία τα νησιά.

Ω, να μπορούσα θα 'θελα ν' ανέβω
την ίδια ώρα και στα τρία πλοία.
Ή θα 'θελα το «Νάξος»
να έπιανε στη Λέσβο
στο δρόμο για την Κρήτη
και το «Σαπφώ» να έπιανε Ηράκλειο
στο δρόμο του για Νάξο.
Και το «Κνωσός» θα ήθελα να έπλεε
ίσα για τη Σαπφώ.

Τι στο καλό να εννοώ;

Ω, του Αιγαίου θάλασσα γαλάζια
με κόβουνε κομμάτια τα νησιά σου
ώσπου μεθώ ανάμεσα τους.
Το «Νάξος» απ' τη Νάξο
για Νάξο ταξιδεύει
της Λέσβου το «Σαπφώ»
για Λέσβο
και το «Κνωσός» του Ηρακλείου
για το Ηράκλειο
από τον Πειραιά τα τρία τους
και πίσω πάλι, κάθε μέρα.

Στα καταστρώματα επάνω τα μεγάφωνα κραυγάζουν
τους ίδιους ήχους κάθε μέρα
όσο οι επιβάτες πίνουν ρούμι - κόλα
ή ούζο με παγάκια
πάνω στη θάλασσα καθρεφτισμένοι
αργά - αργά λιποθυμώντας
από την πλήξη των μεγάλων ποτηριών τους.

Ω 'σείς, «Σαπφώ», «Κνωσός» και «Νάξος»
μου κόβετε κομμάτια τη ζωή.
Απελπισία μου
είναι η έλξη σας για όποιον άλλο.

Η μια η μέρα η μονότονη
ακολουθεί την άλλη.
Πεθαίνω απ' τη στέρηση
στο θόρυβο του Πειραιά
από τη Νάξο μακριά
από τη Λέσβο μακριά
απ' το Ηράκλειο απόμακρα
απόμακρα κι απ' τη Σαπφώ
απ' το Διόνυσο απόμακρα
απ' τον Απόλλωνα απόμακρα
από την Αριάδνη μακριά
ή και στο πλοίο «Νάξος» πάνω
από τη στέρηση της Λέσβου
στο πλοίο το «Σαπφώ»
από τη στέρηση της Κρήτης
ή στο «Κνωσός» το πλοίο πάνω
από τη στέρηση της Νάξου.

Ω 'σύ, Σαπφώ
μαζί σου πάρε με ως την Κνωσό.
Ω, Αριάδνη 'σύ
από τη φυλακή της Νάξου βγάλε με.
Ω 'σύ, Διόνυσε
παράμερα απ' τον Απόλλωνα ταξίδεψέ με.
Ας πέσεις, Ίκαρε
πέσε, για όνομα θεού.

Και να γιατί μεθώ, το λέω πως μεθώ
όπως ποτέ ως τώρα.

Στο όνειρο μου βλέπω ν' αποθέτω
τα τριαντάφυλλα της Λέσβου
πάνω στης Κρήτης τα βουνά
και όπως τα θωρώ αστράφτουν στη λιακάδα
κάποιας ακτής της Νάξου.

Ένα καράβι ονειρεύομαι
από τη Λέσβο «Νάξος» να το λέγαν
ή και «Σαπφώ» από τη Νάξο.
Ποθώ και το «Κνωσός» να ήταν της Σαπφώς
απ' το Ηράκλειο το «Λέσβος»
η Αριάδνη να 'τανε της Νάξου
της θλίψης να 'ταν ο Διόνυσος
του οπουδήποτε να ήταν το «Απόλλων»
κι ο Ίκαρος του πουθενά.

Ω 'σείς, ωραία πλοία κι απροσδόκητα
γιατί να μην υπάρχετε;

Την έχω ανταμώσει τη Σαπφώ
στου «Νάξος» το κατάστρωμα
το «Νάξος» πάλι
απάνω στου «Κνωσός»
και το «Κνωσός»
απάνω στου «Σαπφώ».
Και τούτο είναι η ουσία όλη
που ταξιδέψανε το ένα πίσ' απ' τ' άλλο.

Καθένα τους μου έφερε στη μνήμη
με το μοναδικό του τρόπο ξέχωρα
την ίδια τη ζωή μου
που έτσι σκόρπισε κομμάτια καθημερινά
και πίσω έρχεται ξανά στον εαυτό της
με τη γνωστή αφόρητη συνέπεια.



ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΘ' ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΤΡΟΠΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ 'Η ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ - ΕΚΔΟΤΗ.