Η ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΟΣ... ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑΤΟΣ

Ο ήλιος βασιλεύει κι η μέρα σώνεται
Κι ο νους μου απ' την αγάπη δε συμμαζώνεται...
(Δημοτικό τραγούδι)

Ήταν ένα φθινοπωρινό ηλιοβασίλεμα στον Μούδρο της Λήμνου κι όπως περπατούσαμε στ' ακροθαλάσσι με το δεκάχρονο γιο μιας συναδέλφου, παρατήρησα ότι το παιδί κοιτούσε συνεχώς τα παπούτσια του, απαξιώντας να ρίξει έστω κι ένα σύντομο βλέμμα προς τη δύση, όπου έπαιζαν μαγευτικά τα χρώματα σε ουρανό και θάλασσα.

Μιχάλη, τον ρώτησα, σκέφτηκες ποτέ ότι το ηλιοβασίλεμα είναι ένα θαύμα σε κοινή θέα; Μου απάντησε τότε ο Μιχάλης ότι ένα ηλιοβασίλεμα δεν είναι τίποτε παραπάνω από ένα φυσικό φαινόμενο, που έχει την εξήγηση του την επιστημονική. Ήταν περιττό να τον ρωτήσω για τα συναισθήματα του˙ με είχε ήδη κοιτάξει με οίκτο, τη στιγμή που διαπίστωνε ότι με συγκινούσε μια ανύπαρκτη γι' αυτόν ομορφιά, ένα τίποτα δηλαδή...

Γύρισα σπίτι μου προβληματισμένος, για να μην πω τρομοκρατημένος, από την ιδέα ότι ο εύστροφος, επιμελής και άριστος μαθητής Μιχάλης, ίσως, με τη δεδομένη αντίληψη του, να εκφράζει τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Μάλιστα, μου φάνηκε εντελώς άστοχο για την περίσταση το λαϊκό απόφθεγμα που λέει ότι «από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια».

Μπορεί να 'ναι αλήθεια ότι η ομορφιά της Πλάσης είναι ένα τίποτα; Ποιος το αποφάσισε σε μια στιγμή; Όμως, είναι αλήθεια ότι ο Μιχάλης έτσι το έβλεπε, γιατί έτσι το έμαθε στο σχολείο και, δυστυχώς, έτσι ακριβώς το έμαθε ένα μεγάλο ποσοστό εύστροφων και αρίστων συνομηλίκων του μαθητών.

Την αλήθεια, λοιπόν, έμαθα κι εγώ απ' το μικρό Μιχάλη. Αυτή είναι η τραγική πραγματικότητα, ότι η ομορφιά της Πλάσης αντιμετωπίζεται ως ένα τίποτα, ότι η ποίηση περιττεύει απ' τη ζωή και το σχολείο, ότι είναι ντροπή το συναίσθημα και ανοησία η συγκίνηση, ενώ παράλληλα προβάλλεται, ως ύψιστο ιδανικό, η ατομική υλική απόλαυση, όπως βιαίως και ασυστόλως καλλιεργείται από την προπαγάνδα του καταναλωτισμού και αιμοσταγώς επιβάλλεται από αλαζονικές πολιτικο-οικονομικές εξουσίες και άλλες δυνάμεις διαστροφής.

Τούτη είναι η φοβερή παγκοσμιοποίηση, προς την οποία συρόμαστε... εκουσίως. Μακάβριο εύρημα είναι και η ίδια η λέξη, ο όρος «παγκοσμιοποίηση», που συντίθεται από τρεις λέξεις διαχρονικά καθαγιασμένες: Το Παν, τον Κόσμο, την Ποίηση. Πόσο τυχαία άραγε;

Κι ενώ ο απατηλός, εωσφορίζων και, βεβαίως, φωσφορίζων όρος παραπέμπει σε μια απολύτως θολή ιδέα της ενότητας, βιάζοντας ταυτόχρονα και τον ηρακλείτειο Λόγο του Ενός- Παντός, στην πραγματικότητα στοχεύει στο συστηματοποιημένο κατακερματισμό της Οικουμένης, ώστε η ισοπέδωση της να καθίσταται θεμιτή και εύλογη.

Θα σας το πω με ένα παράδειγμα και ζητώ εκ των προτέρων να μου συγχωρεθεί η σκληρότητα της παραβολής, μια και δεν μπορώ να βρω τρόπο ηπιότερο. Φανταστείτε μια μηχανή του κιμά, που αλέθει διάφορα ζωάκια, και μεγάλα και μικρά, άγρια και ήμερα, τριχωτά ή άτριχα, ανοιχτόχρωμα και σκουρόχρωμα και τα λοιπά. Όλα αυτά γίνονται κιμάς, δηλαδή μικρούλικα κομματάκια σάρκας, οστών, τριχών, που φαίνονται ολόιδια. Και δεν θέλει και πολύ, με λίγη πίεση μόνο, μ' ένα πάτημα, τα κάνεις ίσωμα, μια μάζα ομοιόμορφη και εύπλαστη. Από εκεί κι ύστερα, κατά τις εκάστοτε ορέξεις σου, μπορείς να πλάσεις το «υλικό», σε μικρά ή μεγάλα μεγέθη, δίνοντας του τη μορφή του κύβου, της σφαίρας, του κουλουριού...

Απλά, αυτό είναι όλη η υπόθεση, δεν είναι άπιαστο πράγμα η παγκοσμιοποίηση. Κυρίως δε, απειλεί το ανθρώπινο πρόσωπο και τη συνείδηση, να μην το ξεχνούμε αυτό. Ας κάνουμε όμως ένα τεστ με τον εαυτό μας, γυρνώντας πίσω στο ηλιοβασίλεμα, σ' ένα ηλιοβασίλεμα κάποτε, ν' αναλογισθούμε πόση αγάπη νιώσαμε να ξεχειλίζει από μέσα μας και να μη «συμμαζώνεται», όπως τραγουδά η δημοτική μούσα.

Να αναλογισθούμε, επίσης, αν ένα ηλιοβασίλεμα μπορεί να είναι το ίδιο σ' έναν τσιμεντότοπο και σ' ένα παρθένο νησάκι, αν μπορούν να 'ναι το ίδιο τα τριανταφυλλένια σύννεφα με τα γκριζόμαυρα του καυσαέριου, αν το τραγούδι της γαλήνης μπορεί να εξισωθεί με τα μουγκρίσματα των μηχανών, αν το άρωμα του θαλασσόκρινου και του ιωδίου μπορεί να ταυτιστεί με τη δυσωδία των τοξινών και της ηθικής σήψης, αν ακόμα είναι το ίδιο να είσαι ο εαυτός σου ή να μην είσαι, αν είναι το ίδιο να νιώθεις την ομορφιά του Κόσμου ή να μην τη νιώθεις. Και τόσα άλλα...

Ε, λοιπόν, αυτά πρεσβεύει η παγκοσμιοποίηση, ότι σε όλα τούτα δεν υπάρχει διαφορά, μόνο που ως σήμερα δυσκολευόμασταν να το αντιληφθούμε. Δυσκολευόμασταν οι αδαείς - και θέλουν να μας δημιουργήσουν κι ενοχές - ν' αντιληφθούμε ότι ο ίδιος "κιμάς" είναι η ομορφιά κι η ασχήμια, το αληθινό και το ψεύτικο… Αυτή είναι η φρικιαστική "μοντέρνα" πραγματικότητα, που ήδη διδάσκεται μεθοδικά ως σχολική γνώση, ξεριζώνοντας από το παιδικό μυαλό το θαύμα του δέντρου, του νερού, του ήλιου, των άστρων, της χαραυγής, του ηλιοβασιλέματος... της ιδιας της ζωής το θαύμα!