ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΙΚΑΚΗΣ (9)

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΘΥΜΗΣΕΣ.

Με τον Μικέ στην Κρύα Βρύση
Μέσα στην καρδιά του την είχε την Κρύα Βρύση ο Ρικάκης. Έρωτας μεγάλος! Αυτή η γλυκιά αιγαιοπελαγίτικη παραλία της Κηρίνθου τον είχε μαγεμένο, τον γέμιζε ενέργεια, πάθος για ζωή, για επικοινωνία, για δημιουργία. Εκεί τον έβρισκαν τόσοι φίλοι του, ντόπιοι και μή, και στήνονταν γύρω του συμπόσια που θα μείνουν σ' όλους αλησμόνητα. Σύχναζε περισσότερο στην ταβέρνα του Αλεξανδρή (Σοφού), αρκετές φορές και στης Χρυσούλας, αλλά και στην ταβέρνα της Φώταινας, που είναι στην άλλη άκρη της παραλίας.

Στο γραφικό ταβερνάκι της Φώταινας, εκεί κάτω από το καλαμένιο κιόσκι, λίγα μονάχα μέτρα από το κύμα και πολλούς αιώνες μακριά από τη θορυβώδη και ψυχρή αισθητική του σύγχρονου πολιτισμού, συναντιόταν ο Ρικάκης με τον αγαπημένο του φίλο Μικέ Κουτούζη και τη σύζυγό του Κορίνα, που από τότε που τον γνώρισαν, αρχές της δεκαετίας του '90, είχαν έναν επιπλέον και πολύ σπουδαίο λόγο να περνάνε τους μήνες του καλοκαιριού, αλλά και διαστήματα άλλων εποχών του χρόνου, στην Κρύα Βρύση. Τον λάτρευαν πραγματικά, μα κι ο Ρικάκης είχα δει πόσο χαιρόταν να είναι μαζί τους κάθε φορά, είτε στης Φώταινας τα μεσημεράκια, είτε στο εξοχικό τους από νωρίς το βράδυ μέχρι και πολύ αργά, ώρες ατέλειωτες, γεμάτες καλή καρδιά και ανεξάντλητο χιούμορ.

Οι αναμνήσεις του Αντώνη Λάμπρου
Ο Ρικάκης ήταν πολύ δεμένος με τον Αντώνη Λάμπρου και τη σύζυγό του Νίτσα, από τον πρώτο καιρό που εγκαταστάθηκε στην Κήρινθο. Τους επισκεπτόταν τακτικότατα στο Μαντούδι, όπως κι εκείνοι αυτόν στην Κήρινθο, ενώ πολύ συχνά έβγαιναν παρέα σε ταβέρνες, σε φιλικά "τραπέζια" και διάφορες εκδηλώσεις.
Ο Αντώνης Λάμπρου θυμάται και λέει:

Ήταν ασυμβίβαστος ο Ρικάκης, ως το τέλος, πνεύμα ανήσυχο και επαναστάτης ενάντια στα "πρέπει" της εποχής μας.
Θα τον θυμάμαι πάντα, για τις φοβερές αφηγήσεις του, το πηγαίο χιούμορ του και τη βαθιά φιλοσοφημένη σκέψη του.
Είναι κι ένα τραγούδι του Bob Dylan που θα μου τον φέρνει πάντα στο νου. Βρισκόμασταν ένα βράδυ σπίτι του οι δυο μας κι είχαμε ατέλειωτες συζητήσεις, μεταξύ οίνου και πνεύματος, ενώ ακούγαμε το "Blowin' in the wind" του Dylan, που μου μετέφραζε τους στίχους του και τους ανέλυε.
Μέσα μου θα κρατάω για πάντα τη συμβουλή του. Αντώνη, μου έλεγε, να βλέπεις τους ανθρώπους πάντα με τα θετικά τους, και όχι με τα αρνητικά τους.


Πολλά βραδάκια, στηνόταν τραπέζι για χάρη του Ρικάκη, ακριβώς μπροστά στην είσοδο του βιβλιοπωλείου που διατηρεί η σύζυγος του Αντώνη Λάμπρου στην πλατεία Μαντουδίου.

Στην ταβέρνα του Φίφα στην Κήρινθο, ο Ρικάκης ήταν από τους πιστότερους θαμώνες. Μόλις λίγες δεκάδες μέτρα απείχε από το σπίτι του και, εκτός των άλλων, τον διευκόλυνε να δίνει εκεί τα ραντεβού του, όπως και τότε για τη συνέντευξή του στην "Προσωπική Ευθύνη". Η φωτογραφία (πάνω) είναι από μια συνάντηση που είχαν μαζί του τα μέλη της ομάδας έκδοσης της τοπικής εφημερίδας "Παρέμβαση". Εκατέρωθεν του Ρικάκη, ο Αντώνης Λάμπρου και ο Νίκος Σκουμπρής.

Τα καλοκαίρια ήταν συχνά τα τσιμπούσια στη φιλόξενη αυλή του Ρικάκη, ο οποίος ήταν άψογος οικοδεσπότης. Κανείς δεν καταλάβαινε πως έτρεχε έτσι ο χρόνος, όταν άναβε η φιλοσοφική κουβέντα, μέσα σε ατμόσφαιρα εγκαρδιότητας και ευθυμίας πάντα.

Καθιερωμένη ήταν η επίσκεψη του Ρικάκη στην πλατεία Μαντουδίου νωρίς το μεσημέρι της Κυριακής, όπου θα έπινε το ουζάκι του και θα συναντούσε τον Λάμπρου και άλλους Μαντουδιανούς φίλους. Η φωτογραφία είναι από ένα τέτοιο κυριακάτικο προμεσήμερο του 1998, όταν ο Ρικάκης πέρασε από την πλατεία παρέα με τον Δημήτρη Μπαρσάκη, που τον είχε φιλοξενήσει την προηγούμενη βραδιά σπίτι του.

Ένα χρόνο πριν φύγει, ο Ρικάκης, άρχισε να χαρίζει διάφορα δωράκια στους φίλους του, μικρά μεν, αλλά μεγάλης συναισθηματικής αξίας. Αυτός, άλλωστε, ήταν ο αληθινός και μοναδικός του πλούτος. Κάποιο από τούτα είναι και το θυμοσοφικό του επίγραμμα πάνω σε ένα κομμάτι ξύλο, που χάρισε στον Λάμπρου. Το είχε φυλάξει από το "ιδιωτικό ταβερνάκι" του, τότε που ήταν στην Άνδρο.

Στον Αντώνη Λάμπρου, κατόπιν επιθυμίας του Ρικάκη, περιήλθε και το θρυλικό του Wartburg, κατασκευασμένο στην τότε Ανατολοκή Γερμανία. Θα σου χρειαστεί για τις αγροτικές σου εργασίες, του είχε πει λίγο καιρό πριν φύγει...

Η κότα της Αβερωφίνας
Στην Κήρινθο ο Ρικάκης έκανε πολλή παρέα με τον Νίκο Καταραχιά και τον Χρήστο Κούγκια. Όπως μου διηγήθηκε ο Καταραχιάς, μια βραδιά που είχαν μαζευτεί και τα έπιναν στου Ρικάκη, τους ήρθε η ιδέα να κλέψουν μια κότα από το κοτέτσι της Μαίρης Αβέρωφ και να κάνουν ακόμα ένα τσιμπούσι. Ο Ρικάκης έμενε στης Αβέρωφ κι η μικρή του αυλή χωριζόταν με μια σίτα από την υπόλοιπη έκταση του αρχοντικού. Το δε κοτέτσι βρισκόταν σε μικρή απόσταση από την αυλή του.
Ούτε να το ακούσει δεν ήθελε ο Ρικάκης, τους το απέκλεισε κατηγορηματικά εξ αρχής, συνιστώντας τους να σταματήσουν τις μαλακίες και να σοβαρευτούν. Με τα πολλά, όμως, και στο όνομα της φιλίας τους, τον κατάφεραν να συναινέσει στο εγχείρημα, με βαριά καρδιά πάντως και ξεφυσώντας συνέχεια.
Μπήκαν, λοιπόν, στην αυλή της Αβέρωφ γύρω στα μεσάνυχτα, άρπαξαν την κότα από το κοτέτσι και, καθώς έφευγαν, τους τραβάει απότομα και τους λέει: Αλτ! Πού πάτε, μωρέ; Τα ίχνη... αφήσαμε ίχνη!
Είχε κιόλας κόψει ένα κλωνάρι από το κυπαρίσσι που ήταν δίπλα στο κοτέτσι κι άρχισε να σβήνει τις πατημασιές τους από το χώμα, μέχρι που πέρασαν τη σίτα. Τώρα είμαστε ασφαλείς, είπε... και συνεχίστηκε το φαγοπότι, ως τις πρωινές ώρες.



Στο δείπνο των Αγώνων Ποίησης
Οι Πανευβοϊκοί Μαθητικοί Αγώνες Ποίησης διεξάγονταν κάθε χρόνο, από το 1995 έως το 2004. Την τρίτη χρονιά, ως υπεύθυνος της διοργάνωσης, πρότεινα και στον Δημήτρη Ρικάκη να συμμετάσχει στην Κριτική Επιτροπή. Και, βεβαίως, ανταποκρίθηκε με χαρά, μεσολαβώντας μάλιστα να συμμετάσχει και ο φίλος του ποιητής Νίκος Φωκάς εκείνη τη χρονιά.


Η Τελετή της απονομής των βραβείων των 3ων Πανευβοϊκών Μαθητικών Αγώνων Ποίησης 1997 πραγματοποιήθηκε στο Μαντούδι και ακολούθως παραθέσαμε δείπνο στους προσκεκλημένους, από το οποίο δεν θα ήταν δυνατό να λείψει ο Ρικάκης.


Εκείνη τη βραδιά στην ταβέρνα, συζήτησε επί ώρες με το γνωστό δημοσιογράφο της Ελευθεροτυπίας Γιώργο Σταματόπουλο, ο οποίος ήταν επίσης μέλος της Κριτικής Επιτροπής.


Ο Σταματόπουλος δεν πήρε ούτε στιγμή το βλεμμα του από πάνω του, προφανώς εντυπωσιασμένος από το πάθος, με το οποίο μιλούσε ο Ρικάκης.


Ύστερα από μερικές μέρες, γράφοντας ο δημοσιογράφος στην Ελευθεροτυπία για την Τελετή απονομής, με τίτλο "Στην Εύβοια της ποίησης", δεν παρέλειψε βέβαια να αναφερθεί και "στη γλυκύτητα του παλαίμαχου, σοφού και αστραφτερού νεανία Δημήτρη Ρικάκη".



Ο φίλτατος και "αφόρητος" Παπαδέλλης
Από τους παλαιότερους φίλους του Ρικάκη, ο Ιωάννης Παπαδέλλης, τον επισκεπτόταν συχνά στην Κήρινθο, ταρακουνώντας τους ήσυχους ρυθμούς της ζωής του. Μοναδικός τύπος, επεισοδιακή η παρουσία του, ανένταχτος σε κάθε σύστημα και υπεράνω κάθε συμβατικότητας, αεικίνητος και μονίμως ανήσυχος, δήλωνε "μέγας μετακινησιολόγος" και "μέγας κατεδαφισιολόγος", και πάντα κατάφερνε να βγάζει τον Ρικάκη απ' τα ρούχα του, με την απρόβλεπτη συμπεριφορά του, με τις εξτρεμιστικές ιδέες του, τον ακατάσχετο λόγο του και τις παιδικές εμμονές του.


Μπορεί να εκνευριζόταν ο Ρικάκης με τα καμώματα του Παπαδέλλη, αλλά τον αγαπούσε και τον νιαζόταν πάντα. Άλλωστε, είχαν ζήσει τόσα πολλά μαζί, καθώς ήταν και σχεδόν συνομήλικοι. Ήταν κι ο Παπαδέλλης κάποτε ζωγράφος, αγιογράφος για την ακρίβεια, αλλά τα παράτησε και, όπως έλεγε ο ίδιος, έκτοτε έγινε "αγριογράφος". Υπεύθυνο για την εγκατάλειψη της αγιογραφίας θεωρούσε τον Φώτη Κόντογλου, ο οποίος ήταν θείος του, αδελφός της μητέρας του νομίζω. Επειδή, λοιπόν, ο Κόντογλου δεν του αποκάλυπτε τον τρόπο της παρασκευής ένός ιδιαίτερου, βαθύ και φωτεινού μπλέ χρώματος, ο Παπαδέλλης θύμωσε, αντιπάθησε τον Κόντογλου, αλλά και την αγιογραφία, ακόμα και τους αγίους.
Ο Ρικάκης μου είχε διηγηθεί διάφορα ανεπανάληπτα περιστατικά με πρωταγωνιστή τον Παπαδέλλη, από τα οποία μεταφέρω εδώ ένα που μου έχει κάνει ξεχωριστή εντύπωση. Ήταν κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '70, όταν ο Ρικάκης είχε εγκατασταθεί στην Άνδρο, όπου πολλές φορές τον επισκεπτόταν ο Παπαδέλλης. Μία από αυτές, είχαν διαφωνήσει έντονα για ορισμένες λεπτομέρειες που αφορούσαν στη μορφή της στολής, και συγκεκριμένα του αδιάβροχου, των Γερμανών μοτοσυκλετιστών της Κατοχής. Μετά τον τσακωμό τους, ο Παπαδέλλης σηκώθηκε και έφυγε έξαλλος από το νησί. Πήγε στην Εθνική Βιβλιοθήκη και βρήκε τις απαραίτητες πληροφορίες για το αδιάβροχο των Γερμανών μοτοσυκλετιστών. Αφού στη συνέχεια το σχεδίασε με κάθε λεπτομέρεια, έδωσε το σχέδιο σε ένα ράφτη στην Αθήνα και του παράγγειλε να ράψει ένα ολόιδιο. Όταν ετοιμάστηκε το αδιάβροχο, το πήρε και ξαναγύρισε στην Άνδρο. Ορίστε, λέει του Ρικάκη, για να δεις πως έχεις άδικο!


Τον Παπαδέλλη τον γνώρισα το καλοκαίρι του 1997 στο σπίτι του Ρικάκη στην Κήρινθο. Ύστερα, όμως, από μερικές μέρες και πάμπολλους καβγάδες μεταξύ τους, πήγε κι έμεινε στην Κρύα Βρύση για καναδυό βραδιές. Δεν μιλιόντουσαν τότε και μάταια προσπαθούσα να τους συμφιλιώσω. Τον φιλοξένησα κι εγώ για λίγες μέρες στο σπίτι που είχα νοικιάσει στο Μαντούδι. Τη δεύτερη μέρα, όμως, του έθεσα έναν όρο, να μην με τρελαίνει πρωί-πρωί με τις βροντερές και χειμαρρώδεις ιδέες του, δίνοντάς μου το χρόνο να πιω τον καφέ με την ησυχία μου. Το επόμενο πρωί κάθησε με τον καφέ του στο μπαλκόνι και ήταν αποφασισμένος να μη με ενοχλήσει. Εγώ, πίνοντας καφέ στο γραφείο, έκανα το λάθος να ακούσω λίγο "Μαγεμένο Αυλό". Δεν άντεξε κι έβαλε τις φωνές: Άκου τις στριγγλιές εσύ! Άκου τις στριγγλιές αυτής, παρά εμένα!

Δεν ήμουν στο σπίτι όταν έφυγε, αλλά φρόντισε να μου αφήσει ένα δώρο, τις φωτοτυπίες από τη μετάφραση πολλών σελίδων μιας αγγλικής εγκυκλοπαίδειας, που αναφέρονταν στη φιλοσοφία γενικώς. Συνόδευε δε το δώρο του με ένα διευκρινιστικό και συνάμα αποχαιρετηστήριο σημείωμα, όντως μοναδικό κι ανεπανάληπτο, όπως κι ο ίδιος.

Μακάρι να 'ναι καλά και να τον ξαναδούμε. Πάντως, από τότε που πέθανε ο Ρικάκης, δεν ξαναφάνηκε, αν και είχε πλέον κι αυτός πολλές γνωριμίες στην περιοχή.

Στην ταβέρνα του "Σοφού"
Η ταβέρνα του Γιάννη Αλεξανδρή στην Κρύα Βρύση ήταν ένα από τα αγαπημένα στέκια του Ρικάκη όσο έμενε στην Κήρινθο. Την επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά τους θερινούς μήνες, αλλά αρκετά συχνά και το χειμώνα. Εκεί συναντούσε πολλούς ντόπιους φίλους του, αγρότες ως επί το πλείστον, με τους οποίους, τρώγοντας και πίνοντας, άνοιγε κουβέντα ακόμα και για φιλοσοφικά θέματα. Την κουβέντα και την παρέα δεν τη χόρταινε, κι είχε τη συνήθεια να πάει από τραπέζι σε τραπέζι, μην και μείνουν παραπονεμένοι όσοι κάθονταν μακρύτερα και δεν τον άκουγαν...

Η τελευταία φορά που βρεθήκαμε στην ταβέρνα του "Σοφού" ήταν τον Σεπτέμβρη του 1999. Ο "Σοφός" είχε φτιάξει ψαρόσουπα και, εκτός από τον Ρικάκη, είχε προσκαλέσει και τη Μαίρη Αβέρωφ. Στη φωτογραφία, αριστερά, η Μαίρη Αβέρωφ, πίσω της ο "Σοφός", δίπλα του η σύζυγός του Αργύρω, ο Γιώργος Χονδρογιάννης, ο Δημήτρης Μπαρσάκης, μία συνάδελφος καθηγήτρια και στην άκρη δεξιά ο Δημήτρης Ρικάκης.


Από τους θαμώνες της ταβέρνας και ο Αγαπητός, ένας αγρότης από την Κήρινθο, ο οποίος άκουγε υπομονετικά τις θεωρίες του Ρικάκη κι απλώς τον διέκοπτε πότε-πότε με κανένα χωρατό, που μπορεί να ήταν άσχετο και άκομψο, αλλά τον Ρικάκη δεν τον ενοχλούσε καθόλου.

Τ' απογευματάκια στην αυλή...

Τώρα που το σκέφτομαι, συνειδητοποιώ ότι συχνά ταξιδεύαμε έξω από τα όρια του συμβατικού χρόνου, όταν οι ασήμαντες καθημερινές στιγμές, εκείνα τ' απογευματάκια ως το σούρουπο στην αυλή, είχαν ένα άρωμα αιωνιότητας, που πλημμύριζε τον αέρα, σαν κάτι απολύτως φυσικό...
Η φωτογραφία είναι από το καλοκαίρι του '99, το τελευταίο καλοκαίρι του στην Κήρινθο. Με φιλοξενούσε τότε για σχεδόν δύο εβδομάδες και κάθε απογευματάκι επαναλαμβανόταν η ίδια ιεροτελεστία. Περνούσαν και διάφοροι ντόπιοι φίλοι ανελλιπώς, όπως ο Γιώργος Χονδρογιάννης από το Μαντούδι (στη φωτό αριστερά), τον οποίο ο Ρικάκης εκτιμούσε ιδιαίτερα, για την ευγένεια και τη θετικότητα του χαρακτήρα του.

Το "Φιλολογικό Μνημόσυνο" και τα... παρατράγουδα
Το Τοπικό Τμήμα Λίμνης της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών οργάνωσε "Φιλολογικό Συμπόσιο στη Μνήμη του Δημήτρη Ρικάκη", το οποίο πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2002 στην αίθουσα της Βιβλιοθήκης του Ενιαίου Λυκείου Μαντουδίου.


Την παρουσίαση της εκδήλωσης είχε αναλάβει η ψυχοθεραπεύτρια κ. Γιάννα Κορέλη - Μπουλουγούρη, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο κ. Γιώργος Παπαθανασίου, διευθυντής του Λυκείου Μαντουδίου και πρόεδρος του Τοπικού Τμήματος της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών. Ομιλητές ήταν η κ. Κορέλη, νεότερη φίλη του Ρικάκη και ο παλιός του φίλος Ρένος Αποστολίδης, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας. Ο έτερος φίλος - και συμμθητής - του Ρικάκη, ο ζωγράφος Φρέντυ Κάραμποττ, που συμπεριλαμβανόταν στους ομιλητές, δεν προσήλθε τελικά.
.
Από την πλευρά μου, έλαβα την πρωτοβουλία να καλύψω δημοσιογραφικά την εκδήλωση και δημοσίευσα ένα ρεπορτάζ μίας σελίδας στην εφημερίδα "Πανευβοϊκόν Βήμα" της Πέμπτης 12 Δεκεμβρίου 2002. Το ρεπορτάζ μου, όμως, δεν άρεσε καθόλου στον Ρένο Αποστολίδη και την κ. Κορέλη. Το πρόβλημα φαίνεται πως ήταν ότι είπα "τη σκάφη... σκάφη", χωρίς να αποσιωπήσω τίποτε. Γινόταν κι αλλιώς, "παρόντος" μάλιστα και του Ρικάκη; Θα μου το 'κοβε το χέρι!

.
Όσα ανέφερε ο Αποστολίδης, αν μη τι άλλο, με εξέπληξαν - διαβάστε πάνω το απόσπασμα του ρεπορτάζ και θα καταλάβετε γιατί - και τα κατέγραψα, ως όφειλα. Κατέγραψα βεβαίως και τους χειρισμούς της παρουσιάστριας και λυπάμαι αν τη στενοχώρησα κι αυτή. Κανένας άλλος πάντως δεν στενοχωρήθηκε - το αντίθετο μάλιστα...


Έτσι, είχα τη... μεγάλη τιμή να μου επιτεθεί ο παλιός φίλος του Ρικάκη, ο οποίος με επιστολή του στο "Πανευβοϊκόν Βήμα" (16 Ιανουαρίου 2002) με κατηγορούσε για τα τόσα φοβερά που σκέφτηκε να γράψει. Μόνο που δεν υπήρχε αντικείμενο σε επίπεδο επιχειρημάτων, ώστε να υπάρχει και λόγος να ασχοληθώ - εκτός τούτου, είχα ήδη απαντήσει δεόντως στα "...κάποια σχόλια" της κ. Κορέλη, έφτανε και δεν πήγαινε άλλο. Ωστόσο, οφείλω να ομολογήσω, για να έχω και τη συνείδησή μου ήσυχη απέναντι στους αναγνώστες εκείνου του ρεπορτάζ, ότι όντως διέπραξα το έγκλημα να αναφέρω (σε ένα σημείο) τον Αποστολίδη ως συμμαθητή του Ρικάκη, ενώ ήταν απλώς και μόνον παλιός του φίλος!

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΘ' ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΤΡΌΠΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ-ΕΚΔΟΤΗ.